İRAN İÇ POLİTİĞİNİ ANLAMAK…

Reisi'nin ölümünün ardından.

İran politikasını ve yaşananları çok yakından bilen...

Bazı kaynaklarımla konuştum...

Helikopter kazasının gerçekte suikast olup olmadığını anlamak zor ama...

İnanın İran politikasının komplike yapısını anlamak.

En az bunu çözmek kadar zor...

Ama sonda söyleyeceğimi başta söyleyeyim...

İran'ın yeni bir cumhurbaşkanı tarafından yönetilmesi.

Temel politikaları değiştirmeyecek...

Çünkü bütün ipler.

Yine dini lider Hamaney'de olacak...

Şimdi biraz İran iç politik dengelerine bakalım...

Başlıyoruz...

GEÇİCİ CUMHURBAŞKANI VE DIŞİŞLERİ BAKANI

İran'ın yeni Cumhurbaşkanını seçmesi için 50 günlük süreç var...

Muhbir geçici cumhurbaşkanı olacak...

Cumhurbaşkanı yardımcısıydı zaten.

Dışişleri bakanı ise...

Nükleer Başmüzakereci Bagheri olacak...

Her ikisi de...

Hamaney'e yakın.

Sert çizgileriyle biliniyor.

Yani Ruhani'nin cumhurbaşkanı iken imzaladığı.

Nükleer anlaşmaya karşılar...

Zaten Bagheri'nin başmüzakereci olarak sert tutum takınmasının.

Müzakereleri sekteye uğrattığı da biliniyordu...

İRAN'DA SEÇİM KAMUOYUNUN EĞİLİMİNİ YANSITIR MI?

Net ifade ile...

Hayır yansıtmaz.

Çünkü bu ülkede seçimlere...

Sadece izin verilenler katılıyor.

Bizde darbe sonrası yapılan 1983 seçimleri gibi...

İzin verilenler deyince...

Bir de izin veren olması gerekir değil mi?

İşte o kişi Dini lider Hamaney....

Biraz daha ayrıntılandıralım...

İran'da Cumhurbaşkanı ya da meclis başkanlığına aday olunacaksa...

Kimin aday olacağına Muhafızlar Konseyi karar veriyor...

Bu konsey.

Altı din adamı ve altı hukukçudan oluşuyor.

Din adamlarını Hamaney belirliyor.

Hukukçuları ise yargı erki başkanı...

Peki yargı erki başkanını kim belirliyor?

Tabi ki Hamaney...

Son tahlilde.

Yani Hamaney'in istemediği biri cumhurbaşkanı olamıyor...

Buna rağmen Hamaney'in geçmişe dönük pişmanlıkları var mı?

Olmaz mı?

Olmasaydı, 2021 seçimlerinde Ruhani'yi engeller miydi?

Biliyorsunuz...

Onu aday yaptırmadı...

Sadece Ruhani mi?

Tabi ki hayır...

Cumhurbaşkanı danışmanı ve meclis başkanının adaylığına bile izin vermedi!

Peki bunu yaparken kriteri neydi...

Yeterince muhafazakar davranmadıklarını düşünüyordu...

"Pragmatik, başına buyruk ya da Reformist" olmak...

Bazen "ılımlı" olarak tanımlanmak...

Hamaney için iyi bir şey değil...

Doğrudan baltayı indiriyor.

İşi bitiriyor...

Zaten şu an İran'da konuşulan.

Politika sahnesinde herkesin "sert muhafazakar" olduğu...

Ilımlı muhafazakarların bile veto edileceği...

BUNA RAĞMEN ILIMLI BİR ADAY GELEBİLİR Mİ?

Bütün bu senaryolara rağmen...

Geçmişte de gördüğümüz.

Hatemi gibi...

Ilımlı ve reformist bir aday gelebilir mi?

Çok tahmin edilmemekle birlikte...

İran'ın son dönemde baskı altında olması...

İçerde toplumsal bir ikilik yaşaması...

Kendilerine yine yakın.

Ama görünüşte biraz ılımlı birini.

Cumhurbaşkanı adayı olarak belirleme durumunu getirebilir.

Ama yine de.

Kontrol edilebilecek birisi olmalı bu kişi...

Tekrarlamak gerekirse...

İran'ın zaten tüm siyaseti.

Dış politikası.

Hamaney tarafından tespit ediliyor...

Cumhurbaşkanının kimliği.

Sembolik olmanın ötesine çok geçemiyor...

PEKİ YA REİSİ...

Ölen Cumhurbaşkanının arkasından konuşmak hoş olmasa da...

Reisi'nin de Ruhani'nin de...

En azından başlangıç aşamasında.

Tamamen Hamaney'in güdümünde olduğunu bilmek gerekiyor...

Ruhani'nin suçu...

Biraz iç kamuoyuna sevimli gelmeye çalışmak.

Ve nükleer müzakerelerde olumlu rol oynamaya girişmekti...

Hatemi de böyleydi...

O yüzden istenmedi....

Pragmatist ve ılımlı olunmayacak yani.

Nokta...

Reisi biraz düşük profilli olarak görülüyordu...

Ama Hamaney'e çok bağlıydı...

PEKİ YA SUİKAST İHTİMALİ...

Başta yazmadım.

Zaten herkes konuşuyor yazıyor çiziyor...

Reisi suikaste mi uğradı diye...

Bu konuda farklı görüşler var İran'da...

Bir kısmı şöyle düşünüyor...

"Neden öldürsünler ki, zaten düşük profilli bir adamdı"

Ama bu görüş her kesimce benimsenmiyor...

Birincisi...

Hamaney'in ilk açıklaması enteresandı...

Yani kaza ihtimalini satın alıp.

Terör ihtimalini elimine eder gibi...

"Devlet işleri aksamayacak" dedi...

Niye dedi bilinmez...

İsrail ve ABD şüpheli mi?

Elbette...

Olağan şüpheliler...

Ama kolay ihtimalden değil...

Diğerlerinden de gitmeli...

İçerden kaynaklı bir suikast olabilir mi?

Olabilirmiş...

Çünkü Reisi'nin...

Hamaney'in yerine ilerde dini lider olması konuşuluyormuş...

Yaşı da gençti zira...

62 yaşındaki Reisi, 85 yaşındaki Hamaney'in halefi olabilirdi...

Çünkü...

Tabir onların.

Uslu bir lidermiş Reisi.

Söz dinliyormuş...

Düşük profilli olsa da...

İpleri böyle elinde tutması uygun görülmüş olabilir...

Dolayısıyla.

Onu içerden bir suikastle ortadan kaldırmış olabiller mi?

Yabana atılmamalı....

HAMANEY'İN KIRMIZI ÇİZGİSİ İSLAM CUMHURİYETİ...

Dini lider Hamaney 1989'dan bu yana...

35 yıldır iş başında...

Humeyni ve Hamaney dışında da.

Başka dini lider olmadı zaten...

Doğal olarak da.

İslam Cumhuriyetine belki de en bağlı isim...

Dünyada hiç bir kral ya da cumhurbaşkanında olmayan yetkilere sahip birisi Hamaney...

Hamaney için...

İslam cumhuriyetinin devamı...

Ve devrim muhafızlarının güçlü olması.

İki kırmızı çizgi... 

Reisi öldüğüne göre...

Hamaney'in kafasında.

Kendisinden sonraki dini liderin ismi vardır diye düşünülüyor...

Kimseyle paylaşılmamış...

Ama olduğuna eminler...

Bu arada merak edilen bir konu.

Bu kadar güçlü bir lider olan Hamaney'in sağlık durumu...

Yaşı 85...

Yıllar önce prostat ameliyatı olmuş...

Kanser olduğu da söylenmişti ama görünür durumu çok iyi...

Kırk beş dakika hızlı hızlı yürüyerek, konuşarak, nutuk atıyor miting yapıyor..

HAMANEY ÇOK ZEKİ BİR SİYASETÇİ

Hamaney için rakipleri de taraftarları da şu konuda birleşiyorlar...

"İnanılmaz zeki bir siyasetçi"

Onun için en çok dile getirilen şey...

İnsanlara güç vermesi...

Yetki vermesi...

Cumhurbaşkanı olarak önünü açtıklarına bakın...

Hatemi, Ahmedinecad, Ruhani, Reisi...

Deniyor ki...

"Hamaney birine güç verir ama onu sınırlı verir"

Yani...

O güç belli bir yere kadar iş görür....

Onun verdiği güç ile ona karşı direnemezsin...

Bir de şöyle bir tarzı var...

Devrim muhafızlarına da...

Cumhurbaşkanına da...

Ayrı ayrı güç verip.

Bölüyor.

Karşı karşıya getiriyor...

Dolayısıyla.

Bölüyor ve yönetiyor...

DİNİ LİDERLİKTEN VAZGEÇİLİR Mİ?

Peşinen söyleyeyim...

Böyle bir şey mümkün görünmüyor...

Peki bu söylenti nereden çıktı.

Aslında söylenti değil de...

Şu anda hayatta olmayan.

Bir zamanların kudretli Cumhurbaşkanı Rafsancani söylemişti..

İran'da bir süre sonra dini liderliğin iptal edilmesini.

Bir konsey kurulmasını istemişti Rafsancani...

Bu sözlerinin onun başına iş açıp açmadığı bilinmez tabi de...

Bu açıklaması sonrası dışlandığı kesin...

Hamaney ve devrim muhafızları için istenmeyen kişi olmuştu Rafsancani...

Sonra reformistlere yaklaştı...

Ahmedinecad dönemi sokak protestocularını destekledi...

Sabıkası kabardı...

Dolayısıyla...

İnanılan şu...

Kim elindeki gücü bırakıp bir konseye devreder.

İran gibi bir ülkede üstelik...

Yani...

Hamaney yaşadıkça....

Gücü sonuna kadar elinde tutacağı düşünülüyor...